Zaburzenia metaboliczne – takie jak nadwaga, otyłość i cukrzyca – są istotnymi przyczynami chorób wątroby wśród osób żyjących z HIV w krajach o niskich i średnich dochodach, podczas gdy wirusowe zapalenie wątroby typu B i C odgrywa niewielką rolę, jak wynika z badania opublikowanego w *Journal of the International AIDS Society*. Jest to szczególnie niepokojące, ponieważ choroby wątroby stanowią jedną z głównych przyczyn zachorowalności i śmiertelności u osób żyjących z HIV.
### Wzrost długości życia a nowe wyzwania zdrowotne
W ostatnich latach, dzięki szerokiemu dostępowi do terapii antyretrowirusowej (ART), znacznie zwiększyła się długość życia osób żyjących z HIV na całym świecie. Niestety, wydłużenie życia wiąże się z rosnącym obciążeniem innymi chorobami, niezwiązanymi bezpośrednio z AIDS, takimi jak problemy sercowo-naczyniowe czy choroby wątroby. Jest to wynik zarówno naturalnych procesów starzenia się, jak i skutków ubocznych długotrwałego stosowania leków antyretrowirusowych.
Jednym z poważnych problemów jest stłuszczenie wątroby (steatoza wątrobowa), czyli nagromadzenie nadmiaru tłuszczu w komórkach wątroby. Choć początkowo nie stanowi to większego zagrożenia, z czasem może prowadzić do stanu zapalnego, a w konsekwencji do zwłóknienia wątroby, czyli bliznowacenia. W skrajnych przypadkach stłuszczenie może prowadzić do marskości wątroby lub nawet do raka wątroby.
### Globalna epidemia stłuszczenia wątroby
W krajach o wysokich dochodach obserwuje się gwałtowny wzrost przypadków stłuszczenia wątroby u osób żyjących z HIV. Do głównych czynników ryzyka należą wirusowe zapalenie wątroby typu B i C, nadużywanie alkoholu, zaburzenia metaboliczne oraz stosowanie wczesnych generacji leków antyretrowirusowych. Tymczasem w krajach o niskich i średnich dochodach (LMIC) wirusowe zapalenie wątroby jest tradycyjnie postrzegane jako główna przyczyna chorób wątroby. Jednak w ostatnich latach nastąpiły istotne zmiany. Z jednej strony, dostępność leków kontrolujących wirusowe zapalenie wątroby, takich jak tenofowir, oraz kuracji przeciwwirusowych na zapalenie wątroby typu C, staje się bardziej powszechna. Z drugiej strony, obserwuje się wzrost przypadków chorób metabolicznych, co jest związane z niezdrowymi zmianami w stylu życia, takimi jak gorsza dieta i mniejsza aktywność fizyczna.
### Badanie nad wpływem zaburzeń metabolicznych na choroby wątroby u osób z HIV
W odpowiedzi na te zmiany, Dr Marie Kerbie Plaisy i jej zespół z konsorcjum IeDEA (International epidemiology Databases to Evaluate AIDS) przeprowadzili badanie, mające na celu oszacowanie częstości występowania zwłóknienia i stłuszczenia wątroby oraz zbadanie roli zaburzeń metabolicznych w rozwoju tych chorób u dorosłych z HIV w krajach LMIC.
IeDEA to międzynarodowe konsorcjum badawcze, które zbiera dane od ponad dwóch milionów osób żyjących z HIV na całym świecie. W ramach tego badania stworzono specjalną grupę badawczą osób z HIV powyżej 40. roku życia, które były na leczeniu antyretrowirusowym od co najmniej sześciu miesięcy i miały dostęp do jednej z ośmiu klinik HIV w sześciu regionach świata, w tym w Indiach, Brazylii, Meksyku, Kenii, Zambii, Rwandzie, Wybrzeżu Kości Słoniowej i Togo.
### Wyniki badania
Badanie objęło 2120 osób z HIV. Większość uczestników stanowiły kobiety (56%), choć proporcje różniły się w zależności od kraju – na przykład w Kenii kobiety stanowiły aż 71% uczestników, a w Brazylii i Meksyku zaledwie 29%. Średnia wieku wynosiła 50 lat, a ponad połowa uczestników była otyła lub miała nadwagę (odpowiednio 19% i 32%).
Oto inne kluczowe wyniki badania:
– 53% uczestników miało dyslipidemię (nieprawidłowy poziom lipidów we krwi).
– 12% miało cukrzycę, przy czym występowały tu spore różnice regionalne (22% w Indiach, 6% w Kenii).
– 29% miało nadciśnienie tętnicze.
– 5% badanych miało wirusowe zapalenie wątroby typu B, a 2% miało przeciwciała przeciwko wirusowi zapalenia wątroby typu C.
– 12% uczestników nadużywało alkoholu, z najwyższym odsetkiem w Zambii (26%).
Stosowanie starszych leków antyretrowirusowych, takich jak stawudyna i didanozyna, było istotnie związane z występowaniem zwłóknienia i stłuszczenia wątroby, mimo że wiele lat minęło od ich zaprzestania. Ogółem 28% uczestników miało stłuszczenie wątroby, a 8% zwłóknienie. Wystąpiły znaczące różnice regionalne – w Meksyku stłuszczenie wątroby dotyczyło prawie 60% uczestników, podczas gdy w Togo zaledwie 15%.
### Główne czynniki ryzyka chorób wątroby
Analiza wykazała, że nadwaga, otyłość i cukrzyca były najważniejszymi czynnikami przyczyniającymi się do występowania zwłóknienia i stłuszczenia wątroby. Skutki wirusowego zapalenia wątroby typu B i C były marginalne, co można tłumaczyć powszechnym stosowaniem leków przeciwwirusowych oraz dostępnością terapii przeciwwirusowych. Nadwaga i otyłość odpowiadały za 42% przypadków zwłóknienia wątroby, a cukrzyca za 11%. Tymczasem wirusowe zapalenie wątroby typu B odpowiadało jedynie za 3% przypadków, a zapalenie typu C za zaledwie 1%.
### Zmiany w leczeniu i profilaktyce
Wyniki badania podkreślają konieczność integracji profilaktyki i leczenia zaburzeń metabolicznych oraz monitorowania chorób wątroby u osób żyjących z HIV, szczególnie w krajach o ograniczonych zasobach. Dr Plaisy i jej zespół sugerują, że w walce z chorobami wątroby u osób z HIV należy koncentrować się nie tylko na kontrolowaniu infekcji wirusowej, ale także na czynnikach metabolicznych, takich jak otyłość, cukrzyca i toksyczność leków.
Zrozumienie roli zaburzeń metabolicznych i ich wpływu na rozwój chorób wątroby u osób żyjących z HIV jest kluczowe dla poprawy jakości życia pacjentów oraz dla opracowania skuteczniejszych strategii zdrowotnych.
