Rząd Szkocji poczynił postępy w zakresie wdrażania standardów leczenia oraz zwiększania pojemności ośrodków leczenia stacjonarnego, jednakże, jak wynika z nowego raportu Audit Scotland, postęp w realizacji kluczowych strategii narodowych jest zbyt powolny. Pomimo zwiększenia nakładów finansowych na leczenie uzależnień, nadal istnieje wiele wyzwań, które wymagają pilnej uwagi, zwłaszcza w kontekście alkoholizmu i narkomanii.
Problemy z finansowaniem i planowaniem usług
W ciągu ostatniej dekady wydatki na leczenie narkomanii i alkoholizmu w Szkocji wzrosły z nieco ponad 70 milionów funtów do ponad 160 milionów. Jednakże, mimo tych zwiększonych nakładów finansowych, liczba zgonów związanych z alkoholem i narkotykami wciąż jest alarmująco wysoka. W 2022 roku Szkocja odnotowała 1 277 zgonów, których przyczyną był alkohol – to najwyższy wynik od 2008 roku. Dodatkowo, zarejestrowano 1 172 zgonów z powodu przedawkowania narkotyków. Mimo lepszej koordynacji na poziomie krajowym, jak zauważa Audit Scotland, Szkocja pozostaje jednym z krajów o najwyższej liczbie zgonów spowodowanych używaniem alkoholu i narkotyków w Europie.
Usługi leczenia są zarządzane lokalnie przez partnerstwa ds. alkoholu i narkotyków, ale jak wskazuje raport, mają one ograniczone możliwości wpływania na rzeczywiste zmiany i alokację środków. Większość funduszy przeznaczonych na walkę z uzależnieniami trafia do specjalistycznych usług NHS, które zajmują się pacjentami w kryzysie, co oznacza, że niewiele środków zostaje na działania profilaktyczne. To skomplikowane podejście utrudnia skuteczne planowanie przyszłych działań i inwestycji w zapobieganie uzależnieniom.
Potrzeba jasnych planów i odpowiedzialności
Jednym z kluczowych wniosków raportu jest to, że partnerstwa ds. alkoholu i narkotyków nie są instytucjami ustawowymi, co oznacza, że ich istnienie i funkcjonowanie nie jest regulowane przez prawo. W praktyce prowadzi to do braku jednoznacznej odpowiedzialności za poszczególne usługi w ramach systemu leczenia uzależnień. Ponadto, krótkoterminowe finansowanie, które często jest realizowane na kilka miesięcy lub najwyżej rok, znacznie utrudnia planowanie długofalowych działań i inwestycji w prewencję.
Raport z 2022 roku autorstwa Audit Scotland wykazał, że dostarczanie usług jest „skomplikowane”, a linie odpowiedzialności są „nie zawsze jasne”. To z kolei utrudnia śledzenie, na co dokładnie są wydawane fundusze i jakie efekty przynoszą te inwestycje. W raporcie zalecono opracowanie „jasnego planu” mającego na celu poprawę jakości świadczonych usług i lepsze zarządzanie środkami finansowymi.
Skuteczność usług a potrzeby indywidualne
Christine Lester, członkini Komisji Rachunków Publicznych, podkreśliła, że usługi związane z alkoholem i narkotykami są złożone i realizowane przez szerokie spektrum organizacji. W związku z tym, aby skutecznie wspierać osoby zmagające się z uzależnieniami, konieczna jest większa odpowiedzialność i współpraca między wszystkimi podmiotami zaangażowanymi w system leczenia. Potrzebne są bardziej szczegółowe informacje na temat skuteczności poszczególnych usług, aby lepiej planować, gdzie koncentrować zasoby i jak dostosowywać działania do indywidualnych potrzeb pacjentów.
Obecnie nie wszyscy mogą uzyskać dostęp do potrzebnych im usług, a sytuacja tych osób jest szczególnie trudna, gdy zmagają się dodatkowo z innymi problemami społecznymi i ekonomicznymi. Usługi powinny być bardziej dopasowane do specyficznych potrzeb, a sam proces planowania powinien uwzględniać doświadczenia użytkowników tych usług.
Wyzwania na przyszłość
W latach 2023–2024 rząd Szkocji przekaże na walkę z uzależnieniami 63 miliony funtów w ramach krajowej misji mającej na celu zmniejszenie liczby zgonów związanych z narkotykami. Jednakże audytor generalny Stephen Boyle ostrzega, że ministrowie muszą zrozumieć, które usługi są najbardziej efektywne kosztowo, oraz opracować plan finansowania po zakończeniu misji w 2026 roku.
W czasach coraz większej presji na finanse publiczne ważne jest, aby zarządzanie środkami było bardziej transparentne i efektywne. Ponadto, w sektorze usług związanych z alkoholem i narkotykami wielu pracowników czuje się niedocenionych i narażonych na wypalenie zawodowe, co dodatkowo podkreśla potrzebę pilnego wdrożenia planów na rzecz poprawy warunków pracy oraz rekrutacji nowych specjalistów.
Podsumowując, choć Szkocja poczyniła pewne postępy w poprawie dostępu do leczenia uzależnień, wciąż istnieje wiele wyzwań, które muszą zostać rozwiązane. Kluczowe jest, aby system był bardziej zorientowany na prewencję, a także lepiej dostosowany do indywidualnych potrzeb pacjentów.
