Według najnowszego raportu „Global State of Harm Reduction 2024” sporządzonego przez Harm Reduction International (HRI), liczba krajów, które włączają strategię redukcji szkód do swoich polityk narodowych, osiągnęła najwyższy poziom w historii. Obecnie aż 108 państw na świecie uwzględnia działania redukcji szkód w swoich politykach. Ten znaczący wzrost odzwierciedla globalną, rosnącą świadomość skuteczności podejścia zdrowotnego w przeciwdziałaniu problemom związanym z uzależnieniami.
Zwiększenie dostępności programów redukcji szkód
Raport HRI śledzi dostępność kluczowych usług, takich jak terapia agonistami opioidowymi (OAT), programy wymiany igieł i strzykawek oraz specjalistyczne pokoje konsumpcji substancji. W 2024 roku, aż 93 kraje oferują przynajmniej jeden program wymiany igieł i strzykawek, a 94 kraje wdrożyły terapię agonistyczną opioidami, obejmującą leki takie jak metadon i buprenorfina. To wzrost w porównaniu do 88 krajów w 2022 roku. Dodatkowo, pomieszczenia do bezpiecznego spożywania substancji funkcjonują już w 18 krajach, w tym najnowsze inicjatywy powstały w Kolumbii i Sierra Leone. Programy umożliwiające dostęp do naloksonu na wynos — kluczowego leku stosowanego w przypadku przedawkowania opioidów — dostępne są w 34 krajach.
Wyzwania w realizacji polityki redukcji szkód
Mimo tych postępów, raport zwraca uwagę na poważne wyzwania, które pozostają nierozwiązane. Na przykład Iran, który uwzględnia redukcję szkód w swojej narodowej polityce HIV, w ubiegłym roku wykonał blisko 160 egzekucji za przestępstwa związane z narkotykami. W Mozambiku, gdzie redukcja szkód również jest częścią planu HIV, policja aresztuje osoby za posiadanie sprzętu do iniekcji, co stoi w sprzeczności z samą ideą redukcji szkód.
Raport wskazuje także na zagrożenia dla długoterminowej trwałości finansowej programów redukcji szkód. Fundacja Open Society (OSF), która była jednym z trzech największych międzynarodowych donatorów, zmniejszyła swoje wsparcie o połowę w ciągu ostatnich pięciu lat. To zmniejszenie finansowania tworzy poważne ryzyko dla dalszego funkcjonowania tych inicjatyw, szczególnie w obliczu małej liczby międzynarodowych fundatorów, którzy mogą zmieniać swoje priorytety. Raport podkreśla, że w wielu regionach redukcja szkód pozostaje poważnie niedofinansowana, a krajowe źródła finansowania są jeszcze bardziej kruche.
Problemy młodych i rdzennych społeczności
W edycji raportu na rok 2024 pojawia się szczególna uwaga dotycząca młodych ludzi oraz społeczności rdzennych, które często są pomijane w działaniach związanych z zapobieganiem przedawkowaniom i HIV. Programy redukcji szkód są zazwyczaj projektowane z myślą o dorosłych, co sprawia, że nie uwzględniają one specyficznych potrzeb młodzieży. Młodzi ludzie, mimo że stanowią dużą grupę użytkowników substancji, często obawiają się konsekwencji akademickich lub prawnych, które mogłyby wpłynąć na ich przyszłe życie. Te obawy sprawiają, że niechętnie korzystają z dostępnych usług.
Z kolei rdzenne społeczności w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Australii i Nowej Zelandii napotykają na liczne bariery strukturalne, w tym rasizm systemowy, który utrudnia im dostęp do tych usług. Wyzwania te obejmują brak odpowiedniego finansowania, nadmierną kontrolę policyjną oraz nadmierne przepisywanie opioidów. Dodatkowo, dostęp do programów redukcji szkód dla osób w więzieniach pozostaje niewystarczający, mimo że szacuje się, iż od jednej trzeciej do połowy osób w zakładach karnych ma historię używania narkotyków.
Wezwanie do działania
Zastępczyni dyrektora HRI, Colleen Daniels, wskazuje, że decydenci polityczni są świadomi efektywności podejścia zdrowotnego do problemu uzależnień. „Wielu już teraz włącza redukcję szkód do swoich polityk narodowych, ale czas, aby zaczęli działać konsekwentnie i przestali przeznaczać fundusze na nieskuteczne metody,” podkreśliła.
Raport „Global State of Harm Reduction 2024” jest dostępny pod adresem HRI.
Podsumowanie
Redukcja szkód to podejście oparte na dowodach naukowych i zdrowotnych, które ma na celu minimalizowanie negatywnych skutków społecznych i zdrowotnych związanych z używaniem narkotyków. Choć coraz więcej krajów wdraża tego typu programy, przed nami wciąż stoją wyzwania związane z finansowaniem, dostępnością usług oraz eliminacją barier, które napotykają marginalizowane grupy, takie jak młodzież, społeczności rdzenne i osoby osadzone w więzieniach.
