Wyniki badań nad nową metodą profilaktyki HIV, które zaprezentowała firma Gilead Sciences, stanowią przełom w walce z tą groźną chorobą. W badaniu PURPOSE 1, prowadzonym w grupie młodych kobiet i dziewcząt w wieku młodzieńczym z Republiki Południowej Afryki i Ugandy, nowy lek – lenakapawir – osiągnął 100% skuteczność w zapobieganiu zakażeniu HIV. Jest to pierwszy taki rezultat w historii badań nad HIV, co budzi nadzieje na stworzenie skutecznej profilaktyki HIV, którą mogliby stosować ludzie na całym świecie.
### Lenakapawir – nowa jakość profilaktyki HIV
Lenakapawir jest innowacyjnym lekiem przeciwwirusowym podawanym w formie zastrzyków co sześć miesięcy. W badaniu PURPOSE 1 uczestniczyło 2134 młodych kobiet oraz nastolatek, które przez dwa lata otrzymywały ten preparat jako profilaktykę przedekspozycyjną (PrEP). Żadna z uczestniczek nie zakaziła się HIV w tym okresie, co oznacza, że skuteczność leku w tej populacji wyniosła 100%. Tego rodzaju wyniki są niezwykle rzadkie w medycynie, a tym bardziej w tak trudnej dziedzinie, jak profilaktyka HIV.
### Przebieg badania i wyniki
Zespół badaczy, prowadzący badanie PURPOSE 1, porównał lenakapawir z innymi, wcześniej stosowanymi preparatami PrEP, takimi jak tenofowir alafenamid/emtrycytabina (marka Descovy) oraz tenofowir dizoproksyl/emtrycytabina (marka Truvada). W badaniu 5338 kobiet przydzielono do trzech grup: jednej otrzymującej zastrzyki z lenakapawirem, drugiej przyjmującej Descovy oraz trzeciej stosującej Truvada. Efektywność lenakapawiru była na tyle wyższa od innych leków, że Komitet Monitorujący Dane zalecił wcześniejsze zakończenie badania.
W grupie uczestniczek otrzymujących Descovy zanotowano 39 zakażeń, co odpowiadało rocznej zapadalności na poziomie 2%. W grupie stosującej Truvada było 16 zakażeń (1,7% roczna zapadalność). Dla porównania, w badanej populacji tzw. podstawowa częstość występowania zakażeń HIV (bHIV) wynosiła 2,4% rocznie. Oznacza to, że Descovy i Truvada miały jedynie umiarkowaną skuteczność w tej grupie kobiet, a lenakapawir okazał się zdecydowanie bardziej efektywny.
### Przełomowe znaczenie wyników
Dla wielu osób wyniki badania PURPOSE 1 mogą być porównywane do stworzenia szczepionki przeciwko HIV. Jak zauważył dr Andrew Hill z Uniwersytetu w Liverpoolu, „To najbliżej, jak kiedykolwiek byliśmy do stworzenia szczepionki przeciwko HIV”. Co więcej, w świecie, w którym przywykliśmy do regularnych szczepień przeciwko COVID-19, półroczne zastrzyki z lenakapawiru mogą być postrzegane jako wygodna i skuteczna metoda zapobiegania HIV.
### Wyzwania związane z dostępnością leku
Pomimo tak obiecujących wyników, główną barierą w szerokim wdrożeniu lenakapawiru mogą być koszty. Obecna cena lenakapawiru w USA wynosi około 40 000 dolarów rocznie, co stanowi ogromne wyzwanie dla krajów o średnich i niskich dochodach. Dla porównania, generyczne wersje tenofowiru dizoproksyl/emtrycytabiny, które są stosowane jako PrEP, można nabyć za ułamek tej ceny.
Organizacje społeczne i organizacje zdrowotne, takie jak People’s Medicines Alliance, już teraz apelują do Gilead o licencjonowanie leku na rzecz produkcji generycznej, co pozwoliłoby na jego tańszą produkcję i dystrybucję w krajach o ograniczonych zasobach. W odpowiedzi firma Gilead ogłosiła, że pracuje nad strategią szybkiego wdrożenia lenakapawiru w krajach o wysokiej zapadalności na HIV oraz że planuje zawrzeć umowy licencyjne z producentami generyków.
### Potencjalna zmiana krajobrazu profilaktyki HIV
Lenakapawir, dzięki swojej wysokiej skuteczności i wygodnej formie podawania, ma szansę zrewolucjonizować profilaktykę HIV, zwłaszcza wśród osób, które do tej pory miały trudności z regularnym przyjmowaniem codziennych leków. Badanie PURPOSE 1 to dopiero początek – kolejne badania z serii PURPOSE obejmują m.in. osoby transpłciowe, gejów i biseksualistów, a także osoby zażywające narkotyki dożylnie. Wyniki tych badań mogą w dalszym ciągu potwierdzić skuteczność lenakapawiru w różnych grupach ryzyka.
### Perspektywy na przyszłość
Pomimo wyzwań związanych z kosztami, lenakapawir może stać się kluczowym narzędziem w walce z nowymi zakażeniami HIV. W kontekście globalnym, gdzie co roku odnotowuje się około 1,3 miliona nowych przypadków HIV, potrzeba skutecznych i łatwo dostępnych rozwiązań profilaktycznych jest pilna. Oczekuje się, że pełna analiza wyników badania PURPOSE 1 zostanie przedstawiona na konferencji AIDS 2024 w Monachium. W międzyczasie, presja polityczna i społeczna na Gilead w zakresie zapewnienia szerokiego dostępu do lenakapawiru z pewnością będzie narastać.
Mimo że droga do powszechnej dostępności leku może być długa, rezultaty badania PURPOSE 1 dają nadzieję na przyszłość wolną od HIV, gdzie skuteczna profilaktyka może stać się rzeczywistością dla milionów osób na całym świecie.
